Μέχρι σήμερα ένα μεγάλο μέρος των ορθοδοντικών θεραπειών των παιδιών και των εφήβων στην Ελλάδα, διεξάγεται με αφαιρούμενα σιδεράκια, τα λεγόμενα μασελάκια. Είναι τόσο συνηθισμένο το θέαμα παιδιών ηλικίας δημοτικού με το στόμα γεμάτο με πλαστικό και σύρμα, που θεωρείται ακόμη και φυσιολογική για την ηλικία τους κατάσταση. Τα περισσότερα μασελάκια αυτού του είδους αναπτύχθηκαν στα μέσα του περασμένου αιώνα και για τις περισσότερες θεραπείες υπάρχουν εδώ και καιρό πολύ καλύτερες εναλλακτικές λύσεις.

Λόγω του μεγάλου πλαστικού όγκου τους, τα αφαιρούμενα μασελάκια εμποδίζουν την ομιλία, ενώ η κατανάλωση τροφής είναι εντελώς αδύνατη. Ως εκ τούτου, τα περισσότερα παιδιά ύστερα από λίγο καιρό αισθάνονται τόσο περιορισμένα, ώστε να φορούν τις συσκευές στην καλύτερη των περιπτώσεων μόνο το βράδυ. Όμως με τόσο λίγο χρόνο χρήσης δεν μπορεί να υπάρξει βελτίωση, με αποτέλεσμα να είναι απαραίτητη η διαρκής πίεση των γονέων για να εξασφαλιστεί η επιτυχία της θεραπείας. Τα αφαιρούμενα σιδεράκια-μασελάκια έχουν υψηλό ποσοστό αποτυχίας, σχεδόν στο ένα τρίτο των χρηστών, ενώ έχουν ως αποτέλεσμα θεραπεία μακράς διαρκείας και υψηλό συνολικό κόστος. Επιπλέον, λόγω της περιορισμένης αποτελεσματικότητάς τους, συνήθως ακολουθεί παρέμβαση με ακίνητα “κολλητά” σιδεράκια, με αποτέλεσμα αυτή η θεραπεία 2 σταδίων να διαρκεί συνήθως 4 έως 5 έτη.

 

Σύγχρονη προσέγγιση

Για τους λόγους αυτούς, η θεραπεία με τα σημερινά δεδομένα είναι αρκετά διαφορετική, ξεκινώντας την παρέμβαση μετά την ολοκλήρωση της μόνιμης οδοντοφυΐας, σε ηλικία 11 έως 12 ετών δηλαδή, και με εφαρμογή αποκλειστικά ακίνητων συσκευών (κολλητά σιδεράκια) για χρονικό διάστημα 6 έως 24 μηνών (ανάλογα με την περίπτωση και την βαρύτητα του περιστατικού).

Γι’ αυτόν το λόγο συνήθως είναι περιττή μια «προκαταρκτική θεραπεία» με αφαιρούμενα σιδεράκια-μασελάκια, αφού τα σταθερά σιδεράκια επιτρέπουν όλες τις απαραίτητες για την επιτυχή έκβαση της θεραπείας κινήσεις των δοντιών. Σε αυτούς τους νεαρούς ασθενείς, αυτός ο τρόπος θεραπείας είναι πολύ πιο ευχάριστος διότι τα σταθερά σιδεράκια δεν εμποδίζουν σε σημαντικό βαθμό ούτε την ομιλία ούτε την κατανάλωση τροφής.

Πιστεύουμε ότι όσοι φέρουν στο στόμα τους σταθερά σιδεράκια ουσιαστικά μπορούν να κάνουν όλα όσα κάνουν και οι νέοι χωρίς σιδεράκια, με αποτέλεσμα οι θεραπείες να μην θεωρούνται τόσο επιβαρυντικές και να μην απαιτείται τόσο έντονα η συνεργασία εκ μέρους του ασθενούς σε μια δύσκολη φάση της ζωής ενός παιδιού ή εφήβου. Σε κάθε περίπτωση τα σταθερά σιδεράκια είναι πολύ πιο αποδοτικά από τα αφαιρούμενα. H ακριβής μετακίνηση των δοντιών προς όλες τις κατευθύνσεις είναι δυνατή μόνο με τη χρήση κολλητών αγκίστρων, ενώ τα χοντροκομμένα αφαιρούμενα μασελάκια επιτρέπουν μόνο κινήσεις απόκλισης των δοντιών με συχνά αβέβαιο και ανεπαρκές αποτέλεσμα.

Πολλές επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα σταθερά σιδεράκια προσφέρουν την καλύτερη αναλογία κόστους-οφέλους. Άλλωστε τα σταθερά σιδεράκια αποφέρουν τα υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας, τα καλύτερα αποτελέσματα και τους συντομότερος χρόνους θεραπείας.

 

Η συντομότερη θεραπεία είναι πιο υγιεινή

Τα ιατρεία που εργάζονται με σύγχρονη μεθοδολογία επιτυγχάνουν να μειωθεί κατά το ήμισυ ο συνήθης χρόνος ενεργού θεραπείας, που ξεπερνά συνήθως τα τρία έτη. Αυτό που προκαλεί μερικές φορές ανησυχία στους γονείς είναι μήπως ο γρήγορος ρυθμός μετακίνησης επιφέρει μεγαλύτερη επιβάρυνση και κινδύνους για τα δόντια. Είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο πως αυτή η ανησυχία είναι αδικαιολόγητη. Τα σημαντικότερα μυστικά για να επιτυγχάνονται συντομότερες θεραπείες είναι απλά η έξυπνη επιλογή της σωστής στιγμής έναρξης και η παράλειψη των περιττών σταδίων θεραπείας. Αντίθετα, οι βλάβες στα δόντια και τις ρίζες των δοντιών εμφανίζονται συχνότερα κατά την παρατεταμένη διάρκεια της θεραπείας, με αποτέλεσμα ο βραχύτερος χρόνος παρέμβασης να είναι ταυτόχρονα και ο πιο υγιεινός.

 

Υστέρηση της επιστημονικής προόδου

Παρόλα αυτά και δυστυχώς για τους νέους ασθενείς στην Ελλάδα, είναι συχνότατο το φαινόμενο παιδιών που φορούν αφαιρούμενα μασελάκια. Οι ειδικοί επισημαίνουν εδώ και καιρό ότι αυτό οφείλεται σε σφάλμα όσον αφορά την ισχύουσα κλίμακα αμοιβών ενός ορθοδοντικού. Και τούτο διότι όταν ο ορθοδοντικός τοποθετεί αφαιρούμενα μασελάκια ως πρώτη φάση θεραπείας μπορεί να αποκομίσει περισσότερα κέρδη από ό,τι εάν τοποθετούσε σταθερά σιδεράκια σε μεταγενέστερο στάδιο. Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν ακόμη μερικοί ορθοδοντικοί που χρησιμοποιούν αφαιρούμενα σιδεράκια λόγω προτίμησης και παράδοσης, είναι προφανές ότι με αυτόν τον τρόπο δεν προάγεται η αποτελεσματικότητα και η εξοικονόμηση πόρων.

Αυτή η κατάσταση θα αλλάξει μόνο με αλλαγή νοοτροπίας από την πλευρά των ασθενών και των γονέων. Αμφότεροι θα πρέπει να γνωρίζουν ότι στη σύγχρονη ορθοδοντική θεραπεία η παρέμβαση διενεργείται κυρίως στη μόνιμη οδοντοφυΐα σε ηλικία 11 έως 12 ετών αποκλειστικά με τη χρήση σταθερής ακίνητης συσκευής. Μόνο περί το 10% των νεαρών ασθενών επωφελούνται από την πρώιμη έναρξη της θεραπείας, όπου συνήθως αφορούν έντονες σκελετικές αποκλίσεις οι οποίες είναι εμφανείς και στους μη ειδικούς. Σε αυτό το πλαίσιο, η έναρξη της θεραπείας σε ηλικία δημοτικού θα έπρεπε να αποτελεί τεκμηριωμένη εξαίρεση, που η αιτία της πρέπει να εξηγείται διεξοδικά στους γονείς.