Η απάντηση του παραπάνω ερωτήματος είναι ασφαλώς και όχι. Ακολουθεί ένα εκτενές κείμενο για τα ιατρικά και ιστορικά δεδομένα που οδήγησαν σε αυτή την “παραπληροφόρηση” του κοινού και που έχει ακόμη και στις μέρες μας τεράστιες επιπτώσεις για την ορθοδοντική θεραπευτική προσέγγιση των παιδιών.
Η ανοησία χρησιμοποίησης των όρων “ορθοπεδική” και “οδοντοπροσωπική ορθοπεδική” ξεκίνησε προπολεμικά το 1935 περίπου από τον Δανό ορθοδοντικό Andreasen, ο οποίος εισήγαγε στην καθημερινή κλινική πράξη μια συσκευή που “βαφτίστηκε” εκ μέρους του ως Activator. Η συσκευή αυτή είχε κατά τον Andreasen την ιδιότητα να επηρεάζει αιτιολογικά τις υφιστάμενες οδοντοφατνιακές ανωμαλίες σε μικρά παιδιά, δημιουργώντας ταυτόχρονα τις ιδανικές προυποθέσεις ανάπτυξης της υπολειπόμενης γνάθου. Όπως καταλαβαίνει κανείς η διαδικασία αποτελούσε μια υπόθεση εκ μέρους του Andreasen που με επιστημονικά κριτήρια δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ (ήδη από την δεκαετία του ’60 ο διακεκριμένος καθηγητής Bjork μετά από επιστημονικές έρευνες σε πλάγιες κεφαλομετρικές ακτινογραφίες είχε απορρίψει την υποτιθέμενη δυνατότητα ελέγχου του μεγέθους και της κατεύθυνσης ανάπτυξης των γνάθων μέσω μιας χοντροκομμένης ακρυλικής συσκευής τύπου Activator).
Η ανάγκη της τότε εθνικοσοσιαλιστικής πολιτικής ηγεσίας της Γερμανίας να προβάλει νέες ιατρικές μεθόδους ολιστικής αντιμετώπισης ως αποτελέσμα επιτυχούς διακυβέρνησής της οδήγησε, με “μπροστάρη” τον Andreasen και τους ομοιδεάτες γερμανούς ορθοδοντικούς με διασημότερο τον Haeupl, στην μετονομασία της ειδικότητας από “Ορθοδοντική” (Orthodontie) σε “Γναθοορθοπαιδική” (Kieferorthopaedie). Έτσι την δεκαετία του ’40 η χρήση των τότε ακίνητων ορθοδοντικών συσκευών απαγορεύθηκε ρητώς στα πανεπιστήμια της Γερμανίας και της υπό κατοχή Ευρώπης, ενώ αυτές αντικαταστάθηκαν από τις ακρυλικές κινητές συσκευές για την διόρθωση των διαφόρων οδοντικών ανωμαλιών των μικρών ασθενών. Η λήξη του πολέμου δεν είχε δυστυχώς ως επίπτωση την αναίρεση της ονοματολογικής αλλαγής της ειδικότητας, γεγονός που σε μεγάλο βαθμό οφείλονταν στην αναβάθμιση της ορθοδοντικής επιστήμης στα μάτια του κοινού με την χρήση του όρου “Γναθοπροσωπικός Ορθοπεδικός”. Να τονισθεί σε αυτό το σημείο και χάριν παραστατικότητας ότι η σχέση του ορθοδοντικού με την ορθοπεδική είναι η ίδια όπως αυτή του υδραυλικού με τον ηλεκτρολόγο, δηλαδή ανύπαρκτη. Ασφαλώς και η χρήση αυτού του όρου ηχεί όμορφα σε επαγγελματικές πινακίδες και κάρτες, δίνοντας μεγαλύτερο κύρος στον κάτοχο, δυστυχώς όμως δεν έχει καμία σχέση με την ιατρική υπόσταση ενός “κανονικού” ορθοπεδικού. Εκτός αυτού η χρήση κινητών λειτουργικών συσκευών εκ μέρους του “Γναθοπροσωπικού Ορθοπεδικού” έδωσε την δυνατότητα πολλαπλάσιων θεραπειών στο ιατρείο του, λόγω των ανύπαρκτων απαιτούμενων ρυθμίσεων σε κάθε ραντεβού στη κλινική έδρα, σε αντίθεση με αυτό που ίσχυε και συνεχίζει να ισχύει για τις ακίνητες συσκευές. Ο “Γναθοπροσωπικός Ορθοπεδικός” μπορούσε να έχει πολλαπλάσια περιστατικά του “Ορθοδοντικού” στο ιατρείο του, με ότι αυτό συνεπάγονταν για την κερδοφορία του. Έτσι η ονομασία “Γναθοορθοπαιδική” (Kieferorthopaedie) παρέμεινε μέχρι και σήμερα (!!!!) στα γερμανόφωνα κράτη, και μαζί με αυτή και ο αναποτελεσματικός, επιστημονικά μη τεκμηριωμένος τρόπος ορθοδοντικών παρεμβάσεων με κινητές “λειτουργικές” συσκευές τύπου Activator του Andreasen ή σύγχρονων κλώνων του (Bionator, Fraenkel, Sander II κτλ). Σαν να μην έφτανε αυτό την δεκαετία του ’70 ο αμερικανός συντάκτης του μεγαλύτερου σε κυκλοφορία ορθοδοντικού επιστημονικού περιοδικού στον κόσμο, καθηγητής Graber, για λόγους αύξησης του αριθμού των ανά μήνα συνδρομητών, προχώρησε στην μετονομασία του περιοδικού από American Journal of Orthodontics σε American Journal of Orthodontics & Dentofacial Orthopedics, ανοίγοντας με αυτό τον τρόπο τον δρόμο συνδρομής του σε όλους τους γερμανόφωνους ορθοδοντικούς της Ευρώπης.
Να τονισθεί σε αυτό το σημείο ότι ιατρικά κανένας ορθοδοντικός πριν την εφαρμογή “λειτουργικών” συσκευών δεν πραγματοποιεί τις στοιχειώδεις εξετάσεις ισομετρικής και ισοτονικής φόρτισης των μυών, καθώς και την εξέταση, μέσω φόρτισης, της κροταφογναθικής διάρθρωσης και των συνδέσμων της, γεγονός που συνιστά απαραίτητη προυπόθεση πριν την εφαρμογή οποιουδήποτε ορθοδοντικού μηχανισμού έχει σκοπό να αναιρέσει την υπάρχουσα θέση της κάτω γνάθου. Μια τέτοια εξέταση θα έδινε πέρα από χρήσιμες πληροφορίες για τις δομές που επηρεάζονται μέσω της “λειτουργικής συσκευής” και μια μικρή έστω υπόσταση του επιδιωκόμενου status του “ορθοπεδικού” των γνάθων που οι οπαδοί των λειτουργικών συσκευών επιθυμούν διακαώς να προβάλουν απέναντι στους γονείς των παιδιών που βρίσκονται σε θεραπεία. Πως μπορεί κανείς να εφαρμόζει “ορθοπεδικές” δυνάμεις σε ιστούς και αρθρώσεις που δεν έχει καν εξετάσει αν μπορούν να δεχθούν αυτή την φόρτιση; Η απάντηση είναι ότι μια τέτοια ενέργεια καθίσταται σε κάθε περίπτωση αυθαίρετη.
Εκτός αυτού είναι πλέον πολλαπλώς αδιαμφισβήτητα επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι οι “λειτουργικες” συσκευές δεν έχουν καμία επίδραση στην ανάπτυξη των γνάθων, ακόμη και σε περίπτωση άριστης συνεργασίας εκ μέρους του μικρού ασθενούς (14-16 ώρες το 24ωρο δηλαδή, γεγονός που συνιστά μάλλον εξαίρεση). Η επίδρασή τους είναι 100% οδοντική και η “ανάπτυξη” που συμβαίνει, όταν συμβαίνει, απλά επιταχύνεται χρονικά, χωρίς να επηρεάζεται το απόλυτο μέγεθός της.
Για όλους τους παραπάνω λόγους η χρήση του όρου “Γναθοπροσωπική Ορθοπεδική” δεν κρίνεται σκόπιμη τόσο από επιστημονικής άποψης, όσο και στην καθημερινή ορθοδοντική πράξη. Δυστυχώς για τους οπαδούς των λειτουργικών συσκευών η Ορθοδοντική επιστήμη δεν έχει κανένα σημείο επαφής με την Ιατρική Ορθοπεδική ειδικότητα. Λόγω του κινδύνου παραπλάνησης του κοινού για τις δυνατότητες μιας ορθοδοντικής θεραπείας δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιείται πουθενά ο όρος της ορθοπεδικής στα πλαίσια μιας ορθοδοντικής παρέμβασης και να γίνεται εκτός αυτού ενημέρωση για την πραγματική επίδραση των “λειτουργικών” συσκευών στην διόρθωση μιας υφιστάμενης γναθικής αποκλίσης.
Είναι αμέτρητα τα περιστατικά στις γερμανόφωνες χώρες με χρόνια εκ μέρους των μικρών ασθενών τυπικότατη χρήση “λειτουργικών” συσκευών που καταλήγουν τελικά μετά την ενηλικίωση σε διόρθωση των γναθικών αποκλίσεων με ορθογναθική χειρουργική παρέμβαση. Και αυτό λόγω ανάπτυξης που δεν ήρθε ακόμη και με την λειτουργική γναθοορθοπεδική…