Η αμερικανική εταιρεία ορθοδοντικής (ΑΑΟ) συνιστά η πρώτη επίσκεψη ενός παιδιού σε ορθοδοντικό να πραγματοποιείται στην ηλικία των 7. Αυτό είναι προφανές ότι δεν γίνεται για την έναρξη θεραπείας σε αυτή την τρυφερή ηλικία, αλλά για τον εντοπισμό εκείνων των παιδιών που θα χρειστούν μια πρώιμη παρέμβαση για λειτουργικούς λόγους. Αυτή ενδείκνυται σχεδόν αποκλειστικά σε όσα παιδιά έχουν μια ανάστροφη οριζόντια πρόταξη ή πρόσθια σταυροειδή σύγκλειση (“ανάποδο κλείσιμο δοντιών”) και αφορά περίπου μόνο το 5-8% των περιπτώσεων. Το υπόλοιπο 92-95% είναι σκόπιμο να παρακολουθείται από τον ορθοδοντικό σε ετήσια βάση, αποκλειστικά και μόνο για την παρακολούθηση της ομαλής απόπτωσης των νεογιλών και ανατολής των μονίμων, άσχετα με την ύπαρξη η όχι συνωστισμού (“στραβά δόντια”). Αισθητικές παράμετροι που αφορούν συνωστισμούς των δοντιών και συγκλεισιακές παρεκκλίσεις σε υπόβαθρο οπισθογναθισμού της κάτω γνάθου είναι σκόπιμο να αντιμετωπίζονται με την ολοκλήρωση του μονίμου φραγμού και κατά την διάρκεια της μέγιστου ρυθμού εφηβικής ανάπτυξης, δηλαδή στην ηλικία των 12-13,5. Μόνο έτσι εξασφαλίζεται μια καθ’ όλα αποτελεσματική ορθοδοντική θεραπεία.
Κατά την επιλογή των ασθενών όσον αφορά την ορθοδοντική θεραπεία, την πρώτη θέση στην προτίμησή τους κατέχει σαφώς η επιθυμία να έχουν καλύτερη εμφάνιση. Επιπλέον, σε συγκεκριμένες λίγες μόνο περιπτώσεις υπάρχει επίσης κάποιο όφελος για την γενική ή στοματική υγεία. Ωστόσο, αυτό το όφελος κατά το παρελθόν ήταν υπερεκτιμημένο, σε δραματικό μάλιστα βαθμό. Σύμφωνα με τις τρέχουσες επιστημονικές μελέτες, το όφελος για την υγεία από τις περισσότερες ορθοδοντικές θεραπείες είναι μάλλον από μηδαμινό έως ανύπαρκτο.
Γι’ αυτόν το λόγο, οι ορθοδοντικές θεραπείες είναι σχεδόν πάντα θεραπείες επιλογής για τις οποίες δεν υπάρχει απόλυτη ιατρική ανάγκη, όπως για τη θεραπεία οργανικών παθήσεων, σοβαρών λοιμώξεων ή τραυματισμών.
Κάθε ασθενής πρέπει να κάνει τον δικό του υπολογισμό κόστους-οφέλους: τι κέρδος υπάρχει για την αισθητική και την υγεία από την ορθοδοντική θεραπεία; Προκαλούνται κίνδυνοι εάν παραλειφθεί η θεραπεία; Και από την άλλη πλευρά: ποιες επιβαρύνσεις και κίνδυνοι προκαλούνται από την ίδια τη θεραπεία;
Μια σωστή παροχή συμβουλών από τον ορθοδοντικό βοηθά τον ασθενή να απαντήσει ο ίδιος σε αυτές τις ερωτήσεις. Αντίθετα, είναι άδικο να πιέζονται οι ασθενείς να αποδεχτούν μια θεραπεία με την απειλή μεγαλύτερων ζημιών στην υγεία (απώλεια δοντιών, πόνοι, κ.λπ.). Κανείς δεν νόσησε από την παράλειψη ορθοδοντικής θεραπείας.
Η πρώιμη, πριν την ηλικία των 11 ετών, έναρξη ορθοδοντικής θεραπείας ενδείκνυται στις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Ύπαρξη πρόσθιας σταυροειδούς σύγκλεισης (“ανάποδο δάγκωμα”) σε υπόβαθρο συνήθως προγναθισμού της κάτω γνάθου.
- Ύπαρξη ετερόπλευρης σταυροειδούς σύγκλεισης με σαφή (άνω των 3 χιλιοστών) λειτουργική απόκλιση της κάτω γνάθου.
- Πολύ αυξημένη οριζόντια πρόταξη των άνω δοντιών (“πεταχτά δόντια”), σε τέτοιο βαθμό που να είναι δυνατή η πλήρης εναπόθεση του κάτω χείλους πίσω από τους άνω κεντρικούς κοπτήρες κατά την σύγκλειση (οριζόντια πρόταξη άνω του ενός εκατοστού δηλαδή). Σε αυτή την περίπτωση η θεραπεία ενδεικνυται όχι τόσο για αισθητικούς, αλλά κυρίως για ιατρικούς λόγους που έχουν να κάνουν με την προστασία των άνω κοπτήρων από τυχόν ατύχημα.
- Έγκλειστοι άνω τομείς.
Να τονισθεί ότι όλα τα παραπάνω ενδεχόμενα στο σύνολό τους δεν ξεπερνούν το 10% των περιστατικών που προσέρχονται για έλεγχο σε ένα ορθοδοντικό ιατρείο. Αυτό σημαίνει ότι το 90% των περιστατικών δεν χρήζει ορθοδοντικής αντιμετώπισης μέχρι την ολοκλήρωση του μόνιμου φραγμού, δηλαδή την ηλικία των 12 περίπου ετών. Ως εκ τούτου συνωστισμοί, ήπιες και μέτριες οριζόντιες προτάξεις, σχετική ή και πλήρης έλλειψη χώρου για τους μόνιμους κυνόδοντες, δεν ενδείκνυται να αντιμετωπίζονται πριν την ηλικία των 12 ετών, ειδικά μάλιστα με “μασελάκια” ή εξωστοματικά τόξα.
Στο 10% των περιπτώσεων που υφίσταται ένδειξη ορθοδοντικής θεραπείας πρώτης φάσης, αυτή είναι καλό να διενεργείται με ακίνητους μηχανισμούς. Έτσι εξασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα αυτής και εξαλείφεται ο κίνδυνος μιας μακροχρόνιας κουραστικής για όλους τους εμπλεκόμενους (κυρίως βέβαια για το παιδί) ορθοδοντικής θεραπείας.
Η θεραπεία χωρίζεται στην ενεργό παρέμβαση, κατά την οποία τα δόντια μετακινούνται, και στη μετέπειτα φάση συντήρησης του αποτελέσματος, κατά την οποία τα δόντια συγκρατούνται στις νέες τους θέσεις.
Η διάρκεια της ενεργού θεραπείας εξαρτάται από τον σκοπό της: η ευθυγράμμιση μόνο δύο περιστραμμένων κοπτήρων μπορεί να γίνει μέσα σε τρεις μήνες, ενώ μια εκτενής ενεργός θεραπεία διαρκεί συνήθως ένα έως δύο χρόνια, ενώ σε κάποιες επιιμέρους περιπτώσεις ακόμη περισσότερο. Αν ο προγραμματισμος θεραπείας είναι καλός, παρουσιάζονται χρόνοι ενεργού παρέμβασης άνω των δύο ετών μόνο κατ’ εξαίρεση.
Ο μέσος χρόνος θεραπείας μας για τα παιδιά και τους εφήβους είναι 16 μήνες, δηλαδή λίγο κάτω από ενάμιση έτος. Ωστόσο, η μέση διάρκεια της θεραπείας στην Ελλάδα είναι μεταξύ 3 και 4 ετών, δηλαδή περίπου το διπλάσιο. Αυτό οφείλεται κυρίως στη διαδεδομένη και αλόγιστη χρήση συχνά άσκοπων και αναποτελεσματικών αφαιρούμενων συσκευών. Ένας ακόμη λόγος είναι ότι οι θεραπείες συχνά ξεκινούν πολύ νωρίς, στην ηλικία του δημοτικού.
Ο μέσος χρόνος θεραπείας μας για αισθητικές θεραπείες των πρόσθιων δοντιών στους ενήλικες είναι 9 μήνες, δηλαδή σημαντικά λιγότερο από ένα έτος. Κι εδώ γνωρίζουμε ότι οι χρόνοι θεραπείας σε άλλα ιατρεία είναι συχνά πολύ μεγαλύτεροι. Στο ιατρείο μας οι εκτενείς θεραπείες σε ενήλικες με διόρθωση σύγκλεισης, εξαγωγές δοντιών ή άλλα πολύπλοκα μέτρα διαρκούν κατά μέσο όρο επίσης περίπου 18-24 μήνες, όπως και στους νεαρούς ασθενείς.
Η διάρκεια της φάσης συγκράτησης ποικίλλει επίσης σε μεγάλο βαθμό, ωστόσο, η διαρκής εφ΄όρου ζωής συγκράτηση εξασφαλίζεται καλύτερα με έναν σταθερό σταθεροποιητικό σύρμα (από τιτάνιο, χωρίς κανένα απολύτως μειονέκτημα για την γενική και στοματική υγεία), κολλημένο στην εσωτερική πλευρά των πρόσθιων δοντιών.
Για δύο λόγους δίνουμε μεγάλη σημασία στο να επιτυγχάνονται οι μικρότεροι δυνατοί χρόνοι θεραπείας για τους ασθενείς μας: πρώτον, οι ορθοδοντικές θεραπείες ενέχουν ορισμένους κινδύνους, ιδίως απασβέστωση δοντιών (αρχόμενες τερηδόνες) και ζημιές στις ρίζες (ριζικές απορροφήσεις). Οι δύο αυτοί κίνδυνοι ελαχιστοποιούνται αν ο χρόνος θεραπείας είναι σύντομος. Δεύτερον, οι ορθοδοντικές θεραπείες είναι επεμβάσεις επιλογής, για τις οποίες αποφασίζει ελεύθερα ο ασθενής κατόπιν διαβούλευσης με τον ορθοδοντικό και οι οποίες, εκτός από τα αναμενόμενα οφέλη, προκαλούν επίσης ποικίλη επιβάρυνση. Εμείς μειώνουμε αυτές τις επιβαρύνσεις στο ελάχιστο δυνατό, χάρη στους σύντομους χρόνους των θεραπευτικών παρεμβάσεών μας. Γι’ αυτό ο χρόνος της θεραπείας πάντα αποτελεί αντικείμενο της συμβουλευτικής συζήτησης και κατονομάζεται εκ των προτέρων με ακρίβεια τριμήνου. Στην μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων μπορούμε να τηρήσουμε με ακρίβεια τις προβλέψεις μας.
Καταρχήν, οποιαδήποτε ορθοδοντική θεραπεία θα μπορούσε να διεξαχθεί χωρίς εξαγωγές δοντιών, και η διατήρηση όλων των δοντιών είναι μια εντελώς κατανοητή και σεβαστή επιθυμία σ’ εμάς. Οι περισσότεροι από τους ασθενείς μας παρουσιάζουν έλλειψη χώρου στα πρόσθια δόντια. Η έλλειψη χώρου έως περίπου 5 mm δεν αποτελεί συνήθως πρόβλημα για τη θεραπεία χωρίς εξαγωγές δοντιών, όμως πάνω από αυτό το όριο συχνά γίνεται κρίσιμη. Η έλλειψη χώρου θα μπορούσε βεβαίως θεωρητικά να θεραπεύεται πάντα με την διεύρυνση των οδοντικών τόξων: αυτό σημαίνει κλίση όλων των δοντιών από το γναθιαίο οστό προς τα έξω μέχρι τα οδοντικά τόξα να είναι αρκετά μεγάλα για να διευθετηθούν όλα τα δόντια. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να διατηρηθούν όλα τα πρόσθια δόντια, αλλά για τον ασθενή που υπεβλήθη σε τέτοια θεραπεία προκύπτουν σε ορισμένες περιπτώσεις σημαντικά άλλα μειονεκτήματα.
Μακροπρόθεσμη σταθερότητα: Όταν συγκεντρώνονται πάρα πολλά ή πολύ μεγάλα δόντια σε μια μικρή γνάθο, ο ορθοδοντικός μπορεί μεν να ευθυγραμμίσει τα δόντια, όμως το αποτέλεσμα δεν παραμένει σε καμία περίπτωση σταθερό από μόνο του και πρέπει πάντα να σταθεροποιείται διά βίου. Αυτό συχνά είναι ούτως ή άλλως μια χρήσιμη στρατηγική, όμως κατά τα άλλα δεν είναι πάντα απαραίτητο. Μόνο η απεριόριστη διεύρυνση των οδοντικών φραγμών καθιστά απόλυτη ανάγκη τη συγκράτηση εφ’ όρου ζωής.
Ζημιά στο περιοδόντιο: η υπερβολική επέκταση των οδοντικών τόξων είναι σαν να χτίζεται ένα μεγάλο σπίτι σε μικρά θεμέλια. Τότε οι ρίζες από τη μέση του γναθιαίου οστού ωθούνται προς το εξωτερικό άκρο του. Σε τέτοιες περιπτώσεις, αυξάνεται μακροπρόθεσμα ο κίνδυνος ζημιών στο περιοδόντιο. Συγκεκριμένα, υπάρχει κίνδυνος υποχώρησης του οστού και των ούλων στις εξωτερικές επιφάνειες που είναι ορατές κατά τη ομιλία και η εμφάνιση εκτεθειμένων αυχένων δοντιών, που μπορεί να καταστεί πρόβλημα μακροχρόνιο και δύσκολο στη θεραπεία. Εξάλλου παρουσιάζεται πολλά χρόνια μετά το τέλος της θεραπείας, με αποτέλεσμα να παραμένει κρυφή για τον ασθενή η σχέση με την ορθοδοντική θεραπεία.
Χρόνος θεραπείας: Η διάρκεια της ορθοδοντικής θεραπείας σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερη και πολύ πιο περίπλοκη, εφόσον θα πρέπει να διατηρηθούν πάση θυσία όλα τα δόντια.
Αισθητική: πολλοί άνθρωποι απλώς έχουν στενό πρόσωπο. Ακόμη κι αν είναι τεχνικά εύκολο να διευρύνουν οδοντικά τόξα τους σχεδόν κατά βούληση, αυτά τα υπερβολικά διευρυμένα οδοντικά τόξα σε ένα στενό πρόσωπο έχουν αφύσικη όψη. Ως εκ τούτου, είναι κοντόφθαλμο η ορθοδοντική θεραπεία αυτών των ανθρώπων να προγραμματιστεί μόνο με βάση τα δόντια και χωρίς να ληφθεί υπόψη η αισθητική του προσώπου. Εν τέλει, το πρόσωπο είναι πολύ πιο ορατό από τα δόντια. Δυστυχώς, η προτεραιότητα της αισθητικής του προσώπου δεν είναι ακόμη πολύ διαδεδομένη στον προγραμματισμό της θεραπείας.
Φρονιμίτες: στην ενημέρωση και παρουσίαση του σχεδίου θεραπείας τους, πολλοί ορθοδοντικοί υποστηρίζουν ότι δεν εφαρμόζουν εξαγωγή δοντιών. Ως επί το πλείστον αυτό δεν αληθεύει, όμως το κυριότερο είναι ότι οι εν λόγω συνάδελφοι αποσιωπούν από τους ασθενείς τους το γεγονός ότι με όλα τα μέτρα δημιουργίας χώρου επιδεινώνονται οι συνθήκες χώρου για τους φρονιμίτες. Αυτοί αργότερα έχουν πολύ μεγαλύτερη πιθανότητα να εξαχθούν, γεγονός που είναι πολύ πιο επιβαρυντικό για τον ασθενή από το να θυσιάσει τέσσερις ή δυο προγομφίους σε νεανική ηλικία. Δυστυχώς οι συνάδελφοί μας που εφαρμόζουν σε όλα τους περιστατικά την μη εξαγωγή δοντιών δεν είναι και τόσο ειλικρινείς προς τους ασθενείς τους, αποκρύπτοντας μάλλον συνειδητά αυτή την παράμετρο, ή λέγοντας ότι ο φρονιμίτης ούτως ή άλλως θα έπρεπε να εξαχθεί.
Είναι λοιπόν σαφές ότι ορισμένοι ασθενείς με έξυπνα προγραμματισμένες εξαγωγές ή μείωση της αδαμαντίνης (IPR) βοηθούνται πολύ καλύτερα από ό,τι με την απερίσκεπτη διεύρυνση των φραγμών. Γι’ αυτόν το λόγο, οι καλά ενημερωμένοι ασθενείς συχνά αποδέχονται την αφαίρεση των δοντιών ή τη μείωση της αδαμαντίνης πολλών δοντιών, όπου αυτό ενδείκνυται. Αυτό στο ιατρείο μας αφορά περίπου το 25% των ασθενών.
Τα αφαιρούμενα σιδεράκια δεν αποτελούν πραγματική εναλλακτική λύση έναντι των σταθερών, αφού τα δύο είδη έχουν πολύ διαφορετική θεραπευτική αποδοτικότητα.
Με τα αφαιρούμενα σιδεράκια, οι θεραπείες συνήθως διαρκούν πολύ περισσότερο και συχνά επιτυγχάνονται μόνο ατελή μη ικανοποιητικά αποτελέσματα συμβιβασμού, διότι πολλές κινήσεις δοντιών με αυτά τα σιδεράκια είναι δύσκολες ή εντελώς αδύνατες. Επιπλέον, τα αφαιρούμενα σιδεράκια είναι επιβαρυντικά για τους ασθενείς διότι εμποδίζουν την ομιλία, και γι’ αυτό ως επί το πλείστον δεν χρησιμοποιούνται επαρκώς. Είναι γνωστό ότι μεταξύ του ενός τρίτου και του μισού των θεραπειών με αφαιρούμενα σιδεράκια καταλήγει σε διακοπή ή αποτυχία και αυτό συχνά ύστερα από μακροχρόνια και ψυχοφθόρα διαδικασία. Στην πραγματικότητα αυτό δεν αποτελεί την επιθυμία κανενός: μεγαλύτερη επιβάρυνση, περισσότερος χρόνος θεραπείας, ανεπαρκή αποτελέσματα – στο πλαίσιο αυτό, αποτελεί σχεδόν αίνιγμα γιατί εξακολουθούν να υπάρχουν αφαιρούμενα σιδεράκια-μασελάκια.
Η λύση του αινίγματος είναι αφενός η συχνά κακή εκπαίδευση κάποιων ορθοδοντικών, οι οποίοι πολλές φορές εξακολουθούν να είναι προσανατολισμένοι στις παλιές μεθόδους των δεκαετιών του ’30 έως του ’60 του περασμένου αιώνα. Αν και αυτό το πρόβλημα λύνεται σταδιακά με τη συνταξιοδότηση των γηραιότερων καθηγητών πανεπιστημίου, από την άλλη διατηρείται η παράλογη κλίμακα αμοιβών, η οποία ανταμείβει καλύτερα τις μακροχρόνιες θεραπείες με αφαιρούμενα μασελάκια παρά τις σύντομες και εντατικές θεραπείες με ακίνητη συσκευή.
Για τους παραπάνω λόγους, η παρέμβαση με ακίνητα σταθερά σιδεράκια αποτελεί σήμερα θεραπεία εκλογής: μόνο αυτά οδηγούν σε μικρότερη επιβάρυνση, συντομότερο χρονικό διάστημα και σταθερά καλά αποτελέσματα θεραπείας. Ο ύστατος τομέας εφαρμογής για αφαιρούμενα σιδεράκια σ’ εμάς είναι μόνο η θεραπεία του έντονου προγναθισμού με μεγάλη απόκλιση κοπτήρων σε παιδιά. Στη θεραπεία των ενηλίκων, και κάθε φορά που είναι επιθυμητό ένα αισθητικά και λειτουργικά τέλειο αποτέλεσμα δαγκώματος στον συντομότερο δυνατό χρόνο, τα σταθερά σιδεράκια είναι αναντικατάστατα.
Μοναδική εξαίρεση σε ότι αναφέρεται για τις αφαιρούμενες συσκευές συνιστά η μέθοδος κατασκευής μεμβρανών προκαθορισμένης διαδοχικής μετακίνησης, τύπου Invisalign. Με την μέθοδο αυτή και έχοντας ως προυπόθεση την ύπαρξη αμέριστης συνεργασίας είναι εφικτή μια καθ΄όλα αποτελεσματική ορθοδοντική παρέμβαση.
Για τους πιο απαιτητικούς ασθενείς μας οι οποίοι δεν μπορούν να ανεχθούν να εμφανιστούν δημόσια με ορθοδοντικά σιδεράκια ορατά πάνω στα δόντια, προσφέρουμε την εντελώς αόρατη θεραπεία με σταθερά σιδεράκια τοποθετημένα στην εσωτερική πλευρά των δοντιών, την αποκαλούμενη γλωσσική ορθοδοντική παρέμβαση. Καλαίσθητη, όχι όμως εντελώς αόρατη, είναι η μέθοδος Invisalign, η οποία διενεργείται με διαφανείς, αφαιρούμενες μεμβράνες, η οποία όμως δεν είναι κατάλληλη για όλες ανεξαιρέτως τις περιπτώσεις. Η πολυετής πείρα μας όσο αφορά κυρίως την γλωσσική ορθοδοντική, αλλά και την μέθοδο Invisalign, αποτελεί την εγγύηση για εσάς ότι δεν θα προκύψουν δυσάρεστες εκπλήξεις κατά την διάρκεια της θεραπείας, εξασφαλίζοντάς σας πάντα ένα πολύ καλό αποτέλεσμα.
Τα διαγναθικά ελαστικά (“λαστιχάκια” που ενώνουν τα πάνω με τα κάτω σιδεράκια) είναι απαραίτητα σχεδόν σε κάθε ορθοδοντική θεραπέια για την τελειοποίηση της σύγκλεισης πριν την αφαίρεση της ακίνητης ορθοδοντικής συσκευής. Η ύπαρξη ταυτόχρονων εξισορροπημένων επαφών κατά την σύγκλειση είναι καθοριστικής σημασίας για την λειτουργικότητα του στοματογναθικού συστήματος, αλλά και την σταθερότητα του αποτελέσματος της ορθοδοντικής παρέμβασης. Απουσία επαφών μεταξύ δοντιών συνεπάγεται αρνητική συνέπεια στην λειτουργικότητα και μεγαλύτερη τάση υποτροπής του αποτελέσματος συγκριτικά με αυτό που ισχύει σε μια εξισορροπημένη σύγκλειση. Ειδικά σε περιπτώσεις αυξημένης οριζόντιας πρόταξης ή ανεωγμένης δήξης η συνεργασία του ασθενή στον τομέα αυτό είναι απαραίτητη προυπόθεση για την επίτευξη ενός καθ΄όλα άρτιου από όλες τις απόψεις ορθοδοντικού αποτελέσματος. Αυτό ισχύει για όλες τις μεθόδους θεραπείας, είτε αφορά ακίνητη γλωσσική, είτε ακίνητη χειλική συσκευή, είτε τους νάρθηκες προκαθορισμένης μετακίνησης Invisalign.
Σε όλες τις ορθοδοντικές θεραπείες δημιουργούνται εν δυνάμει κίνδυνοι για την στοματική υγεία. Πρακτικά είναι δύσκολο να αποφευχθεί η πρόκληση μικρών σε ιστολογικό βαθμό ζημιών στις ρίζες των δοντιών, των αποκαλούμενων απορροφήσεων ρίζας. Αυτές παρουσιάζονται τόσο με τα αφαιρούμενα όσο και με τα σταθερά σιδεράκια, με τις ζημίες να είναι περισσότερες στα τελευταία. Ευτυχώς, αυτές οι ζημίες στις ρίζες είναι συνήθως πολύ μικρές, επιδιορθώνονται εν μέρει και δεν είναι ούτε καν ακτινολογικά ορατές. Μόνο στο 10% των περίπου των περιπτώσεων παρατηρείται σημαντική σύντμηση των ριζών στο τέλος της θεραπείας, σύντμηση όμως που παραμένει κατά κανόνα χωρίς περαιτέρω συνέπειες. Η απώλεια δοντιών από απορροφήσεις ρίζας είναι θεωρητικά δυνατή, αλλά δεν έχει συμβεί ποτέ στο ιατρείο μας.
Αντίθετα, μπορούν να αποφευχθούν, με την κατάλληλη συνεργασία εκ μέρους του ασθενούς, πολύ αποτελεσματικά οι επίφοβες απασβεστώσεις της αδαμαντίνης γύρω από τα άγκιστρα συγκόλλησης, που προκύπτουν σε ορισμένες περιπτώσεις μετά την ορθοδοντική θεραπεία με κολλητά σιδεράκια. Αυτές μπορεί να εξελιχθούν από λευκούς και καφέ αποχρωματισμούς (“λεκέδες”) μέχρι πλήρη τερηδόνα. Επειδή αυτό συμβαίνει συχνά στους κοπτήρες, μπορεί να προκληθεί άσχημη εμφάνισή τους για την υπόλοιπη ζωή. Οι ζημίες αυτές στην αδαμαντίνη προκαλούνται μόνο από την κακή υγιεινή των δοντιών και την μικροβιακή πλάκα που δεν έχει αφαιρεθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Όμως χρειάζονται τουλάχιστον δύο παράγοντες για να προκληθούν αυτές οι σοβαρές ζημίες: ένας θεράπων ιατρός που δεν προσέχει τη στοματική υγιεινή των ασθενών του και ένας ασθενής που αδιαφορεί εξίσου γι’ αυτήν. Στο ιατρείο μας βλέπουμε πολύ λίγες απασβεστώσεις, διότι δίνουμε μεγάλη προσοχή στην καλή υγιεινή των δοντιών, τόσο πριν από την έναρξη της θεραπείας όσο και κατά τη διάρκειά της.
Οι δύο κυριότεροι κίνδυνοι της ορθοδοντικής θεραπείας, δηλαδή οι απορροφήσεις ρίζας και οι απασβεστώσεις αδαμαντίνης, αυξάνονται ανάλογα με τη διάρκεια της θεραπείας. Αυτό εξηγεί γιατί οι σύντομοι χρόνοι θεραπείας μας είναι επίσης πιο υγιεινοί για τους ασθενείς.
Με τα σταθερά σιδεράκια είναι σε κάθε περίπτωση δυνατή μια κανονική και απρόσκοπτη διατροφή. Περιορισμοί υπάρχουν μόνο στις πολύ σκληρές τροφές, όπως μεγάλοι ξηροί καρποί, χοντρά καρότα, σκληρά μήλα ή κάποια σκληρά είδη αρτοποιίας. Ωστόσο, ακόμη και αυτές οι τροφές δεν χρειάζεται να αποφεύγονται, αλλά πρέπει να κόβονται σε μικρότερα κομμάτια ούτως ώστε κατά το μάσημα να μην φορτίζονται μεμονωμένα άγκιστρα με κίνδυνο να ξεκολλήσουν ή σπάσουν. Πολλοί ορθοδοντικοί απαγορεύουν στους νεαρούς ασθενείς τους ακόμη και το μάσημα τσίχλας, πράγμα που είναι ακατανόητο, αφού η τσίχλα δεν είναι ακριβώς σκληρή τροφή (εξάλλου είναι σαφές ότι οι νεαροί ασθενείς κατά κανόνα δεν τηρούν αυτή την απαγόρευση). Οι ασθενείς μας σε κάθε περίπτωση επιτρέπεται να μασούν τσίχλα, εφόσον βεβαίως αυτή δεν περιέχει ζάχαρη.
Σε περίπτωση θραύσης και απώλειας συνιστάται να συμβουλευτείτε άμεσα τον ορθοδοντικό σας ή το team του ιατρείου. Θα ορισθεί ένα έκτακτο ραντεβού επιδιόρθωσης της βλάβης που έχει συμβεί στην ακίνητη συσκευή.
Εάν αυτό δεν είναι για κάποιον ιδιαίτερο λόγο δυνατό, μπορείτε να απευθυνθείτε σε άλλον ορθοδοντικό, οδοντίατρο, ή σε οδοντιατρική υπηρεσία έκτακτης ανάγκης. Φυσικά στην περίπτωση αυτή δεν επιδιορθώνεται κατά κανόνα η βλάβη, αλλά μπορεί τουλάχιστον να αφαιρεθούν τα προεξέχοντα ή ασταθή τμήματα για να μπορεί ο ασθενής να τρώει και να μιλάει πάλι κανονικά. Γενικά λόγω του κινδύνου τραυματισμού συνιστούμε να μη γίνονται πειράματα με εργαλεία από την εργαλειοθήκη του σπιτιού, παρόλο που τεχνικά επιδέξιοι ασθενείς ή γονείς μερικές φορές έχουν εκπληκτικές επιδόσεις.
Η μεσοδόντια αφαίρεση αδαμαντίνης (Interproximal Reduction-IPR) είναι μια τεχνική αφαίρεσης 0,5 του χιλιοστού αδαμαντίνης από κάθε σημείο επαφής των προσθίων οδόντων (0,25mm ανά επιφάνεια δηλαδή) και διενεργείται συνήθως στην περίπτωση συνωστισμών της κάτω γνάθου. Εφαρμόζεται σε εκείνα τα περιστατικά που τόσο η διενέργεια εξαγωγών για την ορθοδοντική αντιμετώπιση υφιστάμενου συνωστισμού, όσο και η απρόσκοπτη διεύρυνση του φραγμού (με μετακίνηση των ριζών σε περιοχή ελάχιστης οστικής στήριξης) αποτελούν σαφείς αντενδείξεις. Είναι παντελώς ασφαλής, γρήγορα πραγματοποιήσιμη από τον ορθοδοντικό και επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι η διενέργειά της δεν επιβαρύνει την ανθεκτικότητα των δοντιών στην δημιουργία τερηδόνας.
Η πρόωρη απώλεια του δεύτερου νεογιλού γομφίου έχει ως επίπτωση την “προς τα εμπρός” μετατόπιση του πρώτου μόνιμου γομφίου, μειώνοντας τον απαραίτητο για την ανατολή του μόνιμου δευτέρου προγομφίου χώρο. Με αυτόν τον τρόπο καθίσταται απαραίτητη η μετέπειτα χρονοβόρα ορθοδοντική διάνοιξη του αναγκαίου μεσοδιαστήματος για την ορθή διευθέτηση του διαδόχου του πρόωρα απωλεσθέντος νεογιλού δοντίου. Η κατασκευή μιας συσκευής (κινητής ή ακίνητης) διατήρης χώρου άμεσα μετά την απώλεια του νεογιλού, εξασφαλίζει την απρόσκοπτη ανάτολη του μονίμου προγομφίου, δίχως να καθίσταται απαραίτητη μια μετέπειτα ορθοδοντική παρέμβαση για αυτόν τον λόγο.
Σε καμία των περιπτώσεων δεν ενδείκνυται η χειρουργική χαλινεκτομή πριν την ολοκληρωτική ανατολή όλων των μονίμων δοντιών της άνω γνάθου, δηλαδή πριν την ηλικία των 12 ετών. Μόνο μετά την ορθοδοντική σύγκλειση του μεσοδιαστήματος μεταξύ των δυο κεντρικών τομέων μπορεί κανείς με ασφάλεια να προχωρήσει στην χειρουργική χαλινεκτομή. Αυτό συμβαίνει διότι ο ουλώδης ιστός που δημιουργείται κατά την επούλωση δυσχεραίνει περισσότερο την ορθοδοντική σύγκλειση του κενού, από ότι ο ιστός του χαλινού καθεαυτός. Εκτός των άλλων το μεσοδιάστημα μεταξύ των κεντρικών τομέων βρίσκεται στη μέγιστη διάστασή του με την πλήρη ανατολή των κεντρικών τομέων στην ηλικία των 8 ετών. Με την ανατολή των πλαγίων τομέων στην ηλικία των 9-9,5 και των μονίμων κυνοδόντων στην ηλικία των 12, έχει εκ φύσεως την τάση να μειώνεται, λόγω της διαφοράς στο μέγεθος των μονίμων συγκριτικά με τα νεογιλά δόντια. Η χαλινεκτομή λοιπόν στην τρυφερή ηλικία των 8 ετών όχι μόνο δεν προσφέρει κάτι στην σύγκλειση του μεσοδιαστήματος, αλλά δυσχεραίνει την μετέπειτα οριστική ορθοδοντική διευθέτησή του με την χρήση ακίνητης συσκευής.
Τα ανθρώπινα δόντια μεταναστεύουν για όλη τη ζωή με χαμηλό ρυθμό προς τα εμπρός, με αποτέλεσμα στους περισσότερους ανθρώπους να αναπτύσσονται διαρκώς αυξανόμενοι συνωστισμοί των πρόσθιων δοντιών. Ο συνωστισμός αυτός επιβαρύνεται περαιτέρω από την εφ΄όρου ζωής απορρόφηση του χειλικού οστικού πετάλου και την απώλεια ελαστικότητας (λόγω απώλειας κολλαγόνου και ελαστίνης) των χειλέων που λειτουργούν ως ορθοδοντική δύναμη στην χειλική επιφάνεια των προσθίων οδόντων, μετακινώντας τα “προς τα μέσα”, επιβαρύνοντας έτσι την τάση συνωστισμού. Αυτή είναι μια φυσιολογική εξέλιξη, η οποία δεν έχει σαφείς αναγνωρίσιμες και μετρήσιμες αιτίες καθώς και μεθόδους αποτροπής. Η εξέλιξη αυτή γίνεται ιδιαίτερα αισθητή κατά τη 2η και 3η δεκαετία της ζωής, για να απολέσει στη συνέχεια αργά την ορμή της, χωρίς ποτέ να διακοπεί εντελώς.
Είναι παλιά συνήθεια στην ορθοδοντική να επιρρίπτεται στους φρονιμίτες η ευθύνη γι’ αυτή την εξέλιξη. Γι’ αυτόν το λόγο, θυσιάστηκαν και θυσιάζονται αμέτρητοι φρονιμίτες ετησίως. Όσο λογική και αν φαίνεται αυτή η άποψη, σήμερα γνωρίζουμε ότι οι φρονιμίτες δεν είναι υπεύθυνοι για τη φυσιολογική κίνηση των δοντιών προς τα εμπρός και την πρόκληση συνωστισμού. Επομένως, η αφαίρεση των φρονιμιτών δεν προσφέρει καμμία προστασία από την ανάπτυξη συνωστισμών. Επειδή αυτό είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο με πολλές κλινικές μελέτες (ενδεικτικά αναφέρονται οι μελέτες των Richardson et al. της δεκαετίας του 1980), σήμερα δεν θα έπρεπε να αφαιρείται κανένας φρονιμίτης για ορθοδοντικούς λόγους. Πρόκειται για μια επέμβαση με συγκεκριμένους κινδύνους, αλλά σε κάθε περίπτωση με πόνους και άλλες ενοχλήσεις.
Σε κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα από αυτό, μπορεί να υπάρχουν άλλοι σοβαροί λόγοι για την αφαίρεση αυτών των δοντιών, π.χ. τοπική έλλειψη χώρου, προβλήματα υγιεινής με συνοδευόμενους τερηδονισμούς καθώς και επίμονες περιστεφανίτιδες. Σε αυτές τις περιπτώσεις ενδείκνυται να αποχωριστεί κανείς με ασφάλεια και για ιατρικούς λόγους τους φρονιμίτες του.
Σε καμία των περιπτώσεων! Η “προς τα πίσω” μετακίνηση των άνω γομφίων (τραπεζίτες) στην ηλικία των 9-10 εξαρτάται και ορίζεται στον μέγιστο βαθμό από την ύπαρξη ή όχι του οδοντικού σπέρματος του φρονιμίτη. Σε περίπτωση που αυτός υπάρχει (δηλαδή στο 85-90% των περιπτώσεων) δημιουργούνται συνθήκες “εγκλεισμού” τόσο αυτού, όσο και του δευτέρου γομφίου που βρισκεται πίσω από το δόντι που “επιθυμεί” ο ορθοδοντικός να μετακινηθεί προς τα πίσω. Η ανατολή των γομφίων είτε υποτροπιάζει την διενεργειθείσα απόκλιση του δοντιού προς τα πίσω, είτε δημιουργεί ανάγκη αναζήτησης εκ νέου χώρου για τον δεύτερο γομφίο (στην ηλικία των 13-14 πλέον). Αυτά όλα σε περίπτωση συνεργασίας του μικρού ασθενή με αυτή την ομολογουμένως αναχρονιστική συσκευή. Σε περίπτωση μη συνεργασίας η αυξημένη οριζόντια πρόταξη διορθώνεται με την φυσιολογική “προς τα εμπρός” ανάπτυξη της γνάθου. Να τονισθεί σε αυτό το σημείο πως δεν υπάρχουν ορθοδοντικές συσκευές που επηρεάζουν την προς οποιαδήποτε κατεύθυνση ανάπτυξη των γνάθων (και αυτό είναι πολλαπλώς επιστημονικά τεκμηριωμένο). Οτιδήποτε συμβαίνει έχει να κάνει 100% με την θέση των δοντιών στα οδοντικά τόξα. Η μη χρήση λοιπόν του εξωστοματικού εκ μέρους του μικρού “ασθενή” και η αναμονή της φυσιολογικής ανάπτυξης της κάτω γνάθου κατά την έναρξη της εφηβείας, είναι αυτή που επιφέρει την βελτίωση στην εικόνα των πεταχτών τομέων της άνω γνάθου. Η επιλογή ή όχι “αγοράς” ενός ακριβού σουβενίρ-ενθυμίου της παιδικής ηλικίας, το οποίο αντιπροσωπεύει ουσιαστικά το εξωστοματικό τόξο, ας αφεθεί στην κρίση και την οικονομική ευχέρεια για ένα τέτοιο “δώρο” των γονέων των παιδιών. Είναι βέβαιο και εδώ και μια εικοσαετία επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι υπάρχουν πολύ καλύτερες θεραπευτικές ορθοδοντικές προσεγγίσεις από την συγκεκριμένη συσκευή, που σύντομα θα συναντάμε μόνο σε παιδικές σειρές κόμικ.
Οποιοδήποτε περιστατικό, οποιασδήποτε βαρύτητας και δυσκολίας μπορεί να αντιμετωπισθεί με την γλωσσική ορθοδοντική τεχνική. Να τονισθεί ότι το εκάστοτε δόντι δεν το «αφορά» αν η δύναμη που ασκείται για την μετακίνησή του εφαρμόζεται στην εξωτερική ή εσωτερική του επιφάνεια.
Χρήσιμες πληροφορίες για την γλωσσική τεχνική μπορείτε να αντλήσετε από την συνέντευξη του Δρ. Εξάρχου που παραχώρησε στο athensweekly.gr.
Ένας μεγάλος αριθμός περιστατικών που αντιμετωπίσθηκαν στο ιατρείο μας εικονίζονται στην αντίστοιχη ενότητα, επιβεβαιώνοντας ότι οποιαδήποτε θεραπεία είναι με την χρήση ακίνητης γλωσσικής συσκευής εφικτή.
Σε καμμία περίπτωση. Οι χρόνοι θεραπείας με γλωσσική συσκευή είναι ταυτόσημοι με αυτούς που ισχύουν για τα εξωτερικά σιδεράκια. Να τονισθεί ότι το εκάστοτε δόντι δεν το “αφορά” αν η δύναμη που ασκείται για την μετακίνησή του εφαρμόζεται στην εξωτερική ή εσωτερική του επιφάνεια. Το επιχείρημα περί αυξημένης χρονικής διάρκειας, που δήθεν ισχύει με την χρήση της γλωσσικής συσκευής, χρησιμοποιείται από όσους δεν έχουν ουσιαστική και πλήρη κατάρτιση στην απαιτητική αυτή τεχνική, αποφεύγοντας με αυτό τον τρόπο την ανάληψη πολύπλοκων περιστατικών με υφιστάμενη αυξημένη δυσκολία.
Για τον ίδιο ακριβώς λόγο είναι συχνό φαινόμενο η σκόπιμη εκ μέρους του ορθοδοντικού αύξηση των οικονομικών δεδομένων μιας ενδεχόμενης παρέμβασης σε “εξωπραγματικά” μεγέθη, προκειμένου να αποφύγουν την διενέργεια θεραπείας με αυτή την τεχνική στο ιατρείο τους, έτσι ώστε ο ενδιαφερόμενος να επιλέξει είτε τα κλασικά διαφανή εξωτερικά σιδεράκια, είτε την μέθοδο Invisalign που συνιστά την παντελώς “άκοπη” μορφή θεραπείας για τον ορθοδοντικό.
Στο ιατρείο μας η ιατρική αμοιβή δεν διαφοροποιείται ανάλογα με την τεχνική που επιλέγει ο εκάστοτε ενδιαφερόμενος. Η υφιστάμενη οικονομική διαφορά μεταξύ των τριών μεθόδων ορθοδοντικής παρέμβασης ανταποκρίνεται εξ΄ολοκλήρου στις διαφορές του εργαστηριακού κόστους της συσκευής που έχει επιλεγεί.
Χρήσιμες πληροφορίες για την γλωσσική τεχνική μπορείτε να αντλήσετε από την συνέντευξη του Δρ. Εξάρχου στο athensweekly.gr.
O λόγος που ένα μικρό μόνο ποσοστό των ορθοδοντικών έχει ουσιαστική και ενεργή ενασχόληση με ακίνητες γλωσσικές συσκευές στην καθημερινότητά του, αφορά το γεγονός ότι συνιστά μια απαιτητική τεχνική, τόσο από άποψη της αναγκαίας κατάρτισης, όσο και σε ότι αφορά την αυξημένη ενασχόληση του ορθοδοντικού με τον ασθενή για τις διάφορες ρυθμίσεις της συσκευής στην οδοντιατρική έδρα σε σχέση με τα εξωτερικά σιδεράκια (όπου οι ρυθμίσεις δεν είναι τόσο πολύπλοκες) και την μέθοδο Invisalign (που δεν διαθέτει καθόλου ενδοστοματικές ρυθμίσεις, όντας παντελώς “άκοπη” για τον θεράποντα).
Η άνω των 15 ετών ενασχόληση του Δρ. Εξάρχου με την συγκεκριμένη τεχνική, με πάνω από 400 θεραπευμένα και ενεργά περιστατικά στο ιατρείο του, αριθμός που τον καθιστά μεταξύ των κορυφαίων ιατρείων της Ευρώπης στην συγκεκριμένη μέθοδο ορθοδοντικής θεραπείας, εγγυώνται την δυνατότητα αποτελεσματικής αντιμετώπισης οποιουδήποτε περιστατικού, ανεξαρτήτως δυσκολίας που αυτό παρουσιάζει.